„Verkeerd in goede staat“ is op Marktplaats – de website die onze identiteit als handelsvolkje als beste aantoont – massaal aanwezig. Onze leerlingen zie ik steeds vaker schrijven: „Hij wilt“. Spelling is niet altijd zo eenvoudig.
Soms kom je interessante combinaties van nieuwsberichten tegen. Of laat ik het beter formuleren: Nieuwsberichten die je met elkaar in samenhang kunt zien. Zo bericht het NRC deze week over „Scripties en tentamens vol taalfouten„, een relaas over hoe de universiteiten en hogescholen door bijspijkercursussen het slechte taalgebruik van hun studenten proberen te repareren. Bij zo’n 50-60% van de scripties en tentamens schort het aan het Nederlands. Veel studenten zakken voor de taaltoets. En de studenten die slecht scoren op de taaltoets studeren gemiddeld vaker later af dan anderen. Oorzaak volgens de betrokkenen is de gebrekkige training op de middelbare school, vooral door het gebrek aan voldoende (en goed opgeleide) docenten en het schrappen van schrijfvaardigheid uit het eindexamen.
In Duitsland bestaat de nieuwe spelling – 1996 ingevoerd – nu 20 jaar. Dit blijft een gevoelig punt, want op een of andere manier kom je bij het onderwerp spelling en correct taalgebruik al snel in verhitte loopgravendebatten terecht. Ik verwacht ooit nog een statisiekje over het aantal Kreislauf-aandoeningen in relatie tot spellingsdebatten – maar dat ter zijde. Een aantal bekende Duitse schrijvers weigerde destijds demonstratief mee te doen en laat nog steeds de eigen teksten in de oude spelling drukken. Volgens sommigen is deze nieuwe spelling de oorzaak van het grote aantal fouten dat Duitse leerlingen maken. Want dat ook in Duitsland de spelling achteruit gaat, daarover is iedereen het wel eens. In 2013 wijdde Der Spiegel er een Leitartikel aan: „Die neue Schlechtschreibung“ [PDF]
In elk geval is die nieuwe spelling een boosdoener volgens onderzoeker Uwe Grund. Hij constateerde dat de helft van de Neuntklässler gebrekkige kennis van de spelling heeft. Een legertje deskundigen ziet het echter niet zo monocausaal, zoals te lezen in het artikel in Der Tagesspiegel: Schlechte Rechtschreibung, weil zu wenig gelesen wird. De titel geeft een interessante andere mogelijke oorzaak aan: er wordt te weinig gelezen. De vraag is natuurlijk ook hier: Hoe bewijs je wat nu precies oorzaak is, wat gevolg. Leidt veel lezen wel „automatisch“ tot goed spellen? Of zijn het misschien de goede spellers die juist graag en veel lezen, waardoor het net lijkt alsof hun goede spelling door het vele lezen komt? En wat is eigenlijk „te weinig“ lezen? Juist in tijden van internet komen leerlingen volop teksten tegen op hun beeldschermpjes. Dat is natuurlijk van een andere orde dan boeken lezen, maar het is ook een vorm van lezen. En volgens de metingen van de PISA-onderzoeken worden de meeste Duitse leerlingen niet slechter in lezen, in tegendeel.
Opvallend is dat hier in Nederland meer over de kwaliteit van het onderwijs als oorzaak gesproken wordt, in Duitsland meer over het gebrek aan lezen.
Interessant is dat alle genoemde bronnen niet praten over het toenemende belang van beeld in ons leven. Leerlingen die jouw uitleg niet helemaal volgen, kijken tegenwoordig als eerste even op YouTube. Überhaupt is YouTube filmpjes kijken een van de populairste vrije tijdsbestedingen geworden van de leerlingen op school, veel belangrijker dan TV. En een krant? Tja, dat wordt steeds meer zoiets als een telefooncel, postzegel of radiobode. Zoals zo vaak in onderwijsland heeft „veel met veel te maken“. We leven in een overgangstijd, daar ben ik van overtuigd. Printmedia nemen in belang af, spelling krijgt een ander belang als je met je YouTube kanaal ook groot kunt worden.