Voor mij ligt een geplasticifeerde, uitvouwbare kaart, die iets wegheeft van een menukaart. Het is de Werkwoordenwijzer Duits van talenboekhandel en uitgeverij IntertaaL in Amsterdam/Antwerpen. Het is een bewerking van een uitgave van Ernst Klett Sprachen uit 2006. De eerste indruk is: Handig! Alles rondom werkwoorden bij de hand in een praktische vorm, het lijkt een ideale uitvinding. Handzaam, zelfs met vier gaatjes, bovendien „onverslijtbaar en afwasbaar“ zoals het product op de site van de leverancier beschreven wordt. Het zal geen toeval geweest zijn dat bij ons op school de sectie Frans hem gebruikt bij schrijfvaardigheid in de bovenbouw.
Toen ik deze kaart eens wat nader kon bekijken werd ik allengs minder enthousiast. De rubriek „modale hulpwerkwoorden“ is natuurlijk herkenbaar, maar dan komt de vorming van het „Partizip II“. Waarom een Duitse term gebruiken als deze kaart bedoeld is voor „handig naslagwerk voor op school, thuis of tijdens een taalcursus“ zoals de productbeschrijving vermeldt? De toevoeging dat het Partizip II gebruikt worden voor de vorming van het Perfekt en de lijdende vorm maakt het voor de beginner niet erg transparant allemaal. En dan valt ook meer op dat alles wel in een erg kleine letter gedrukt is. Als lezer bekruipt mij het gevoel dat hier toch zoveel mogelijk op deze kaart moest. Dat is aardig gelukt. Misschien wel te goed. Er staan werkwoordsvormen op waar je volgens mij statistisch gezien net zo veel kans mee hebt om in aanraking te komen als dat je de Gebroeders Grimm hoogstpersoonlijk in de Aldi tegen het lijf zult lopen. Er zijn vormen bij waarvan ik als dagelijkse gebruiker van het Duits me afvroeg of ze wel bestonden. Als eerste kom ik dat bij de lijdende vorm tegen. Want die kun je ook in het Plusquamperfekt en in de Futur I en Futur II gebruiken. Als voorbeeld wordt genoemd: „ich war gewaschen worden“. OK, kan ik me nog nèt voorstellen, als de thuiszorg net langs geweest is. Maar „ich werde gewaschen werden“ (Futur I) en „ich werde gewaschen worden sein“ (Futur II)??? Tja, leerzaam is het wel, maar is het zinvol op zo’n kaart voor deze doelgroep? Überhaupt zijn de makers dol op de Plusquamperfekt, de Futur I en II. Het compleet-willen-zijn spook duikt ook op bij sagen („du werdest gesagt haben“) maar ook bij „liegen“ bijvoorbeeld: „ihr werdet gelegen haben“. Maar goed, je kunt ze ook negeren.
Dan komt de behandeling van ondergelmatige werkwoorden. Als voorbeelden worden hier de vormen van liegen, beginnen, beißen (voor dat type zou ik zelf eerder reißen gekozen hebben), bleiben, brechen enz. en nog 26 andere. Prima werkwoorden, al vind ik fließen als voorbeeld geen gelukkige keuze. Te meer omdat er overal een Konjunktiv II-rijtje bij staat en bij fließen krijg je dan „ich flösse, du flössest“ enzovoort. Tja, terwijl onder dit type ook gießen en schließen als vallen. Bij de Konjunktiv kom je vaker vormen tegen waarvan je denkt: Is dit nou wel zo handig? „ich hülfe / ich hälfe“, „du hülfest“, „du hälfest“, „ich nähme“, „ich stünde“/“ich stände“? Wie gebruikt dit ooit?
haben, sein en werden
De laatste pagina betreft de hulpwerkwoorden haben, sein en werden. Ook hier pakt de kaart royaal uit, dus ook met talloze vormen die kunstwerken op zich zijn: „er wird gehabt haben“, „er werde gehabt haben“, „du wirst gewesen sein“, „ihr wär(e)t gewesen“ en „wir wären geworden“ bijvoorbeeld. Gelukkig staan ook de tegenwoordige, verleden tijd en het voltooid deelwoord in de rijtjes, maar dan wel met de Duitse termen hiervoor. Voor de beginner zou het beter zijn het daarbij te laten en vervolgens 2/3 van de pagina over te hebben voor meer praktische tips.
Conclusie
Een deels overcomplete en door zijn cryptische, grammaticaal-technische aanpak nogal moeilijke kaart voor starters. Een deel van de grammatica komt hoogstens theoretisch voor. De mensen die die vormen gebruiken hebben zo’n kaart echt niet nodig. De piepkleine lettertjes maken het lezen lastig. Voordat je de kaart „zomaar“ koopt (à 7,50): Bekijk het zelf eens goed! En misschien kom je net als ik tot de conclusie dat een A3-vergroting van een eigen gemaakt blad wel een praktischer keuze. Even lamineren en klaar is Kees.
Opmerking: Deze beschrijving baseer ik op de uitgave van 2006. Op de website van IntertaaL lees ik dat er een editie 2012 is.